Hoe hoog is jouw taalboete? Doe de spellingtest!

Cappuccino is een berucht dicteewoord. Ook in het echte leven gaat het vaak fout. Weet je eenmaal dat het met twee p’s en twee c’s moet, dan vergeet je dat niet snel meer. Voortaan erger je je waarschijnlijk, net als ik, bont en blauw wanneer je het gespeld ziet als ‘capuchino’… Join the club!

4. Wat is juist? Noteer A, B, C of D

A. Ik heb hem gesmst. B. Ik heb hem ge-smst. C. Ik heb hem ge-sms’t. D. Ik heb hem ge-sms-t.

Hee, dan gaat het eigenlijk net zoals een Nederlands werkwoord. Toch? Voltooid deelwoord krijgt stam + t, omdat de laatste letter van de stam in ’t ex-kofschip zit. Helemaal goed! Engelse werkwoorden passen zich aan aan het Nederlands als je ze vervoegt. Geen extra, lastige, of ingewikkelde spellingsregels dus. Yessssss! Denk er wel aan dat je naast ’t ex-kofschip te maken krijgt met de extra Engelse sis-klanken (sj /tsj, zoals je bijvoorbeeld hoort aan het eind van de woorden push en stretch).

Oké, en waarom moet er dan een streepje tussen ‘ge’ en ‘sms’t’? Dat streepje noem je een koppelteken (je koppelt er woorden mee aan elkaar). Van de afkorting ‘sms’ moet je alle letters los uitspreken. Zo’n woord noem je een intiaalwoord. Andere voorbeelden zijn ‘cd’, ‘aow’ en ‘vwo’. Als je een initiaalwoord ergens aan koppelt, dan kan dat nooit rechtstreeks. Bij ‘ge’, dan doe je dat bijvoorbeeld steeds met een koppelteken, bij de ‘t/d’ van het voltooid deelwoord met een apostrof (het hoge kommaatje).

Een superhandige lijst van Engelse werkwoorden met hun Nederlandse vervoeging vind je op Onzetaal.nl.

Eindeloos oefenen met (Engelse) werkwoordspelling? Ga dan naar jufmelis.nl.

5. Wat is juist? Noteer A, B, C of D

A. social mediagebruik B. social-mediagebruik C. social media gebruik D. socialmediagebruik

Hè? Helemaal aan elkaar dus? Ja. In het Nederlands spellen we samenstellingen standaard aan elkaar. Videoband, telefoonwinkel, computerspelletje, belastingaangifte, cultuurlandschap, communicatiemedewerker, vakantie-appartement, boomhutovernachting, stratenregister, fietskaarten, natuurbeschermer, hypotheekrente. Allemaal zijn het samenstellingen.

Een woord is een samenstelling wanneer het eerste deel iets zegt over het tweede deel (wat voor band? Een haarband? Autoband? Fietsband? Nee, een videoband) en wanneer beide delen een zelfstandig naamwoord zijn (dan kun je er een lidwoord – ‘de’, ‘het’, ‘een’ – voorzetten: ‘de video’ + ‘de band’ / ‘de belasting’ + ‘de aangifte’ / ‘de straten’ + ‘het register’). Om het woord makkelijker leesbaar te maken, of om te voorkomen dat twee klinkers (a, e, i, o, u) op elkaar botsen kun je een koppelteken toevoegen (zoals in ‘vakantie-appartement’).

Maar ‘social media’ komt oorspronkelijk uit het Engels - en daar spel je het toch ook los van elkaar? Het klopt dat je dat in het Engels los van elkaar spelt. In het Nederlands is de regel echter dat je ook samenstellingen met Engelse woorden helemaal aan elkaar schrijft. Dat zie je bijvoorbeeld ook in ‘humanresourcesafdeling’ en ‘lastminutevakantie’.

Als uitsmijter is er nog goed nieuws: om de leesbaarheid te vergroten, mag je in samenstellingen voor de leesbaarheid een koppelteken zetten na het eerste of tweede deel (of, in geval van uiterste nood) na beide delen. Het Groene Boekje staat het gebruik van dit 'facultatieve koppelteken' toe (behalve in dictees), maar past het gebruik ervan niet toe in de woordenlijst. Je ziet dit koppelteken dus niet terug in de onlineversie (ja, 1 woord!) van het Groene Boekje, www.woordenlijst.org. Dus: had je hier ‘B’ gekozen, dan is je antwoord ook goed!

6. Wat is juist? Noteer A, B, C of D

A. Albert Heijn filiaal B. Albert-Heijn filiaal C. Albert-Heijn-filiaal D. Albert Heijnfiliaal

Hee, deze lijkt op de vorige… Dat klopt: ook hier is sprake van een samenstelling. Het uitgangspunt is dus: aan elkaar schrijven. Alleen is dit een bijzonder soort samenstelling, namelijk een samenstelling met een eigennaam. Met een eigennaam geef je een specifieke persoon aan (‘Marjolein’) of een specifiek bedrijf (‘NTI’, ‘Twitter’, ‘Albert Heijn’). Als die eigennaam iets zegt over een zelfstandig naamwoord, spel je die eigennaam aan dat woord vast.

In veruit de meeste gevallen geeft de eigennaam aan van wie of van wat het zelfstandig naamwoord is:

• NTI-opleiding: een opleiding van het NTI
• Twitteraccount: een account van Twitter
• Albert Heijnfiliaal: een filiaal van Albert Heijn

Iedereen heeft er recht op zijn eigen naam zo te spellen als hij wil. ‘NTI’ of ‘Nti’, dat mag je als bedrijf zelf kiezen. ‘Albert Heijn’ heeft ervoor gekozen de bedrijfsnaam met een spatie ertussen te spellen. Dat respecteren we in de samenstelling. Het wordt dus ‘Albert Heijnfiliaal’.

Voor veel bedrijven is de herkenbaarheid van hun naam belangrijk. Die naam is bijna een soort logo, hij roept een directe herkenning op bij de lezer. Vandaar dat veel bedrijven ervoor kiezen om in een samenstelling achter hun naam en koppelteken te plaatsen. Daarmee zet je de bedrijfsnaam apart en vergroot je de herkenbaarheid.

Dat mag, maar het hoeft niet. Kijk in geval van twijfel altijd op de website van het bedrijf: wat staat daar? Zo heeft Twitter het over ‘Twitteractiviteiten’ (de eigennaam volledig vast aan het tweede deel van de samenstelling) en heeft Facebook het over ‘Facebook-advertentieaccount’ (de eigennaam met een koppelteken aan het tweede deel van de samenstelling).

Meer voorbeelden en toelichting?

• kijk op woordenlijst.org in de leidraad
• kijk op taaladvies.net bij vraag 290
• kijk op taaladvies.net bij vraag 572
• kijk op woordenlijst.org onder eigennaam

7. Wat is juist? Noteer A, B, C of D

A. het kabinet Rutte II B. het Kabinet Rutte-II C. het kabinet-Rutte II D. het Kabinet Rutte II

Oké, twee fouten dus voor mij. Ik had een hoofdletter en geen koppelteken… Dan ben je geen uitzondering: veel mensen hebben de neiging deze combinatie zo te spellen. Toch is het echt niet goed. ‘Kabinet’ krijgt een kleine letter, omdat het een soortnaam is (er zijn meerdere kabinetten – bijvoorbeeld het Duitse kabinet). Soortnamen krijgen in het Nederlands altijd een kleine letter.

Een goede uitleg van waarom er helaas echt een koppelteken hoort tussen ‘kabinet’ en ‘Rutte’ vind je op Onzetaal.nl.

8. Wat is juist? Noteer A, B, C of D

A. havodiploma en vwodiploma B. havodiploma en vwo-diploma C. havo-diploma en vwodiploma D. havo-diploma en vwo-diploma

Hee, dat ‘vwo’ heb ik eerder gezien. Dat was een… … initiaalwoord, net als ‘sms’ in ‘ge-sms’t’. Aan een initiaalwoord kun je niets direct vast spellen, zoals we bij nummer 4 al zagen: in deze samenstelling is het dus ‘vwo-diploma’.

Goed, maar dan is ‘havo-diploma’ toch ook logisch? Helaas… ‘Havo’ is geen initiaalwoord (je hoeft alle letters niet los van elkaar uit te spreken), maar een letterwoord (je kunt de afkorting in één keer, als één woord achter elkaar uitspreken). Als je te maken hebt met een letterwoord in een samenstelling, kun je dat letterwoord rechtstreeks aan het andere deel vast schrijven. ‘Havodiploma’ dus, net als ‘vipbehandeling’ en aidspatiënt’.

9. Wat is juist? A, B, C of D

A. te alle tijde B. te allen tijde C. ten alle tijde D. ten alle tijden

Dit is gewoon gokken. Misschien heb je dat nu gedaan, maar dat hoef je in de toekomst niet meer te doen. ‘Te allen tijde’ is wat we een ‘staande uitdrukking’ noemen: een uitdrukking die van oudsher zo gespeld wordt. Andere voorbeelden zijn ‘in koelen bloede’ en ‘in groten getale’. Je kunt deze voortaan makkelijk opzoeken op Onzetaal.nl.

En? Hoeveel boete heb ik?

De Litouwse Staatstaalinspectie deelt boetes uit bij zes fouten op een pagina. Voor deze test geldt daarom: zes fouten is 170 euro. Bij herhaalde overtredingen betaal je in Litouwen dubbel. Voor deze test geldt daarom: voor iedere fout die je meer maakt dan die zes, komt er 170 euro bovenop. Tel uit die boete!

Oeps, dat gaat me geld kosten… Geef je je geld liever ergens anders aan uit? Download dan de gratis app van Onze Taal. Hun of hen, dan of als, d of t, er( )van( )uit, zijn/haar, (punt)komma’s, balen als een stekker: de experts van het Genootschap Onze Taal adviseren elke dag over correct taalgebruik en weten alles van spelling, grammatica, leestekens en de herkomst van woorden en uitdrukkingen. De taaladviezen van www.onzetaal.nl zijn nu te bekijken via een gratis app voor smartphones en tablets met iOS (iPhone en iPad) en Android als besturingssysteem. Ga naar www.onzetaal.nl/app en grijp je kans!