Inleiding

Met deze proefles krijg je een indruk van de cursus Life coach van NTI. Je krijgt inzicht in de lesstof. Je kan ook alvast vragen maken en deze zelf controleren. Mocht je vragen hebben, neem dan gerust contact met ons op. Heel veel succes en plezier met de proefles.

Start proefles

Hoofdstuk 8

Ieder speelt zijn rol en krijgt zijn deel...

Transactionele analyse

Het is zo bekend als de weg naar Rome: de aarde vormt één groot toneel waarop wij allen onze rol spelen. Soms zelfs meer dan een. Dan wordt het ingewikkeld, want vaak hebben we zelf niet in de gaten dat we van rol verwisselen. En als we het zelf niet in de gaten hebben, hoe moeten de anderen die in hetzelfde toneelstuk hun rol spelen het dan weten? Frustratie, verwarring en misverstanden. Daar draait het verhaal op uit.

Om de zaken weer op een rijtje te krijgen en verder te kunnen groeien, kunnen we een onderzoek doen met behulp van Transactionele analyse (voor het gemak vaak afgekort tot TA). Transactionele analyse is een denkmodel (weet u nog… groeien door het veranderen van denkpatronen?). Met behulp van Transactionele analyse kunnen we logisch leren denken, de rol die we spelen leren herkennen en daarmee meer zicht krijgen op onszelf en onze relatie tot anderen. Op basis daarvan kunnen we onze rol en dus ons gedrag naar wens veranderen. Transactionele analyse is daarmee een denkmodel dat uitstekende diensten bewijst bij persoonlijke groei en verandering.
Transactionele analyse gaat ervan uit dat de persoonlijkheid van iedereen uit drie delen bestaat. Deze delen worden de ego-posities genoemd (ik-posities). De drie ego-posities zijn de ouderlijke ego-positie, de volwassen ego-positie en de kinderlijke ego-positie. U vindt de beschrijving ervan in de eerste paragraaf.

Paragraaf twee bevat een vragenlijst met een scoreformulier waarmee u uw eigen ego-posities in kaart kunt brengen.
De derde paragraaf beschrijft hoe u de ego-posities in de dagelijkse gang van zaken kunt herkennen.
Paragraaf vier behandelt de structurele analyse. De ideale verdeling van onze energie over de drie ego-posities is in beeld gebracht. Bij sommige mensen zit het niet helemaal snor met de verdeling van hun energie. Er kan dan sprake zijn van uitsluiting of contaminatie. De laatste paragraaf geeft tips hoe de energieverdeling over de ego-posities weer in evenwicht te brengen.

8.1 Ego-posities

We kunnen op diverse manieren denken, voelen en handelen. Soms gaan we bedaard ons gangetje, soms vieren we doldriest feest. Soms zijn we haantje de voorste, dan weer trekken we ons in onszelf terug. We kunnen zakelijk optreden of maar wat voor de vuist weg praten. We kunnen ons dus in verschillende toestanden bevinden. Psychologen noemen dit ego-posities. Hoewel er vele ego-posities bestaan, heeft Eric Berne (de grondlegger van Transactionele analyse) ze zonder veel moeite kunnen onderbrengen in een drietal: Ouder-Volwassene-Kind. De Ouderlijke ego-positie, de Volwassen ego-positie en de Kinderlijke ego-positie vormen gedrieën de structuur van onze persoonlijkheid.

De verhouding tussen de drie ego-posities verschilt van mens tot mens. De een heeft een beetje (te) veel van de Ouder, de ander een beetje (te) weinig van de Volwassene. Bij weer een ander zwaait het Kind de scepter. Hoe zit het bij u? U weet het niet? De eerste stap om onszelf te veranderen is – dat weet u al – onszelf te kennen. Dus eerst maar even testen hoe het bij u zit.

De hiernavolgende test is ontworpen door C. Cosijn (1973) en meet de omvang van uw drie ego-posities. Wetenschappelijk moet er nog aan de test gesleuteld worden, maar voor praktische doeleinden is het een prima eerste kennismaking met uzelf als Ouder, Volwassene en Kind.

8.2 ouder-volwassene-kind-vragenlijst

U mag zo lang over het invullen van de lijst doen als u wilt. Meestal is er niet meer dan een half uur voor nodig. De resultaten komen waarschijnlijk dichter bij de waarheid naarmate u spontaner en eerlijker reageert op de opmerkingen.

Als u het met een opmerking ‘meer wel dan niet eens’ bent, zet u een plusje (+) in het hokje voor het vraagnummer. Als u het ‘meer niet dan wel eens’ bent met een opmerking, dan zet u een min (-) in het hokje voor het vraagnummer.
Elke opmerking moet met een plus of min worden beoordeeld.

Vragenlijst ter bepaling van de omvang der 3 ego-posities
1 Het zou voor tieners beter zijn als ze probeerden de ervaring van oudere personen meer te begrijpen en te gebruiken.
2 Ik houd van snel rijden.
3 In het algemeen weet ik me kalm voor te doen, zelfs wanneer ik inwendig helemaal overhoop lig.
4 Er zijn tegenwoordig te weinig mensen die genoeg moed hebben om op te komen voor wat zij denken dat juist is.
5 Mensen die ‘de baas’ spelen ontbreekt het gewoonlijk aan zelfvertrouwen, al realiseren zij zich dat niet.
6 Ik houd er niet van dat mensen niet begrijpen wat ik bedoel en me vragen het te herhalen.

7 Effectief leiderschap wil zeggen dat mensen het beste van zichzelf geven in plaats van dat zij het beste voor zichzelf zoeken.
8 Er is tegenwoordig teveel seks en geweld op tv.
9 Naar mijn overtuiging is het gezond vrijuit te spreken over seks, lichamelijke functies, intimiteit enzovoort.
10 Het valt mij moeilijk mij aan een dieet te houden, op te houden met roken, enzovoort.
11 Naar mijn overtuiging zou door de overheid strenger de hand moeten worden gehouden aan snelheidsbeperkingen.
12 Ouders geven tegenwoordig te veel toe.
13 Ik geloof dat algehele openheid en eerlijkheid met anderen mogelijk is.
14 Naar mijn overtuiging worden de belangrijkste levensbeslissingen voor 95% op basis van gevoelens gemaakt.
15 Te veel mensen laten zich tegenwoordig door anderen ‘pushen’.
16 Hoewel dat bij de meeste mensen anders is, voel ik me op mijn gemak tijdens lange periodes van zwijgen.
17 Ik kan me situaties uit mijn jeugd herinneren, waarin oudere personen me een gevoel van schaamte gaven.
18 Kinderen moeten soms voor hun eigen bestwil op hun broek krijgen.
19 Op films, tv, en in tijdschriften en dergelijke zou eerder meer dan minder censuur moeten zijn.
20 Zelfs met vreemden voel ik me zelden verveeld, ongeduldig of eenzaam.
21 Ik realiseer me dat ik soms minder zou moeten eten of drinken dan ik doe.
22 Een gunstige opinie van anderen is belangrijk voor mij.
23 Mijn ouders moedigden mij aan zelf dingen te onderzoeken en te leren kennen.
24 Ik voel mij onbehaaglijk wanneer er iets onverwachts gebeurt.
25 Zelfs wanneer men tot de overtuiging zou komen dat het leven niet waard is geleefd te worden, heeft niemand het recht zelfmoord te plegen.
26 Ik probeer veel cursussen, conferenties, lezingen enzovoort bij te wonen.
27 Soms zeg ik tegen mezelf: ‘Mond dicht, je praat te veel.’
28 Een remedie tegen de huidige echtscheidingssituatie zou zijn de mogelijkheid tot een echtscheiding moeilijker te maken, zodat het huwelijk in een meer serieus licht overwogen en aangegaan zou worden.

29 Ik bloos zelden of nooit.
30 De meeste fouten komen eerder voort uit misverstanden dan uit zorgeloosheid.
31 Gespannen situaties veroorzaken bij mij zo’n gevoel van onbehagen dat ik me gedwongen voel er iets aan te doen.
32 Voor de meeste jongelui is verplichte militaire dienst een goede zaak.
33 Meermaals heb ik mijn uitgesproken mening veranderd na het horen van nieuwe informatie.
34 Nederigheid is één der deugden, wellicht de grootste.
35 Tegenwoordig schijnt lang haar weinig verstand te moeten compenseren.
36 Ervaring is nuttig, maar in de meeste gevallen moet deze ervaring worden aangepast aan nieuwe feiten en informatie.
37 Huwelijken tussen mensen van een verschillend ras of uit verschillende landen zijn gedoemd te mislukken.
38 Alleen maar werken en geen lol hebben is een saai bestaan en dat is niet de manier waarop ik wens te leven.
39 Soms hoor ik mezelf zeggen: ‘Ik maak de regels niet, ik volg ze alleen maar op.’
40 Men kan de menselijke natuur niet veranderen.
41 Ik geloof niet dat er een natuurlijke en onoverkomelijke tegenstelling moet zijn tussen organisaties en individuen.
42 Soms voel ik me zo ontmoedigd dat ik weg zou willen lopen.
43 De doodstraf had nooit afgeschaft moeten worden.
44 Men zou meer naar de kerk moeten gaan.
45 De meeste beslissingen hebben bepaalde gevolgen en ik verkies die gevolgen zo goed mogelijk te evalueren alvorens ik een beslissing neem.
46 Het is voor mij belangrijk dat anderen het met mij eens zijn.
47 Ik houd ervan dingen te leiden, ‘meester van de situatie’ te zijn, verantwoordelijk te zijn.
48 Zelfs op gezellige bijeenkomsten betrap ik mij er op zaken te bespreken of uit boeken en tijdschriften informatie te verzamelen.
49 Een ondergeschikte te zijn is niet altijd even gemakkelijk, maar het is nog altijd beter dan de baas te zijn.

50 Ik verveel me gauw in een situatie.
51 Naar mijn mening zou de maatschappij ermee gediend zijn indien aan de bestaande wetten strikter de hand werd gehouden.
52 Als ik me droevig genoeg voel om te huilen, schaam ik me niet voor mijn tranen, zelfs niet in aanwezigheid van anderen.
53 Wanneer ik denk dat mensen fout of stom zijn, zeg ik dat ook.
54 Ik benijd mensen die hun carrière opgeven om zich een nieuwe levensstijl aan te meten.
55 Ik kan de mensen niet vertrouwen zoals anderen dat schijnen te doen.
56 Zelfs als er een standaard benadering voor een situatie is, prefereer ik het uitwerken van nieuwe manieren.
57 Ik stel de dingen uit tot ze niet langer uitgesteld kunnen worden.
58 Ik neig ertoe anderen uit te dagen, scherpe vragen te stellen en agressief te worden.
59 De meeste mensen zijn in staat duidelijk hun doelen na te streven en zichzelf daarbij te controleren.
60 Dingen zoals werken in de tuin, zwemmen, seks en andere vormen van fysieke activiteit maken dat ik me van top tot teen goed voel.
61 Ik word overmatig boos op en misselijk van iemand van wie ik denk dat hij overmatig onderdanig is of om de minste reden toegeeft.

SCOREFORMULIER VOOR DE 3 EGO-POSITIES
Voor elke keer dat u een van de opmerkingen van de lijst met een + hebt gewaardeerd, noteert u in het desbetreffende vakje op het scoreformulier één punt. Onderwerpen gewaardeerd met een – krijgen géén punt, evenmin als de niet-gewaardeerde onderwerpen. 

Wanneer u de gevonden waarden voor Ouder, Volwassene en Kind in figuur 1 markeert en de punten met elkaar verbindt, krijgt u het profiel van uw ego-posities.

De procentuele score van de drie positiescores geeft de ego-positie aan die het meest door u wordt gebruikt. Indien er op de procentuele schaal tussen de hoogste en de op een na de hoogste score een verschil van 20 of meer is, dan betekent dit dat de hoogst scorende ego-positie voor u dominant is. Indien er minder dan 20 procent verschil bestaat dan wisselt u hoogstwaarschijnlijk tussen de diverse ego-posities. Soms handelt u vanuit de ene en soms vanuit de andere. De meeste mensen zijn zich hier absoluut niet bewust van. U nu wel!

8.3 HET HERKENNEN VAN DE EGO-POSITIES

Iedereen kan vanuit elk van de drie ego-posities handelen. Volwassenen hebben niet alleen een Volwassen ego-positie (V), ze hebben ook een Ouder (O) en een Kind (K) in zich. Een kind kan zich vanaf ongeveer het zesde levensjaar ook als een Ouder of als een Volwassene gedragen.

Het is met een beetje oefening redelijk eenvoudig te herkennen vanuit welke positie we aan de gang zijn. Daar zijn een paar criteria voor. Eerst twee voorbeelden waarin we laten zien hoe er vanuit verschillende egoposities gereageerd kan worden. De vier criteria waaraan we kunnen herkennen vanuit welke ego-positie we handelen zijn:
a woorden en zinnen;
b toon van de stem;
c houding, mimiek en gebaren;
d gedrag.

Voorbeeld 1
Pieter heeft een nieuwe auto gekocht. Zijn buurvrouw zou daar zo op kunnen reageren:
- vanuit O: ‘Daar ga je toch zeker niet mee door de straat scheuren hè?’
- vanuit V: ‘Dat is een zescilinder, nietwaar?’
- vanuit K: ‘Wat een tof scheurijzer zeg!’

Voorbeeld 2
Marije heeft besloten dierenarts te worden. Haar buurvrouw kan daar zo op reageren:
- vanuit O: ‘Kun je dat wel aan met die zwakke rug van je?’
- vanuit V: ‘Verstandig besluit. Dierenartsen zijn altijd nodig.’
- vanuit K: ‘Goh, ga je dan ook kalfjes op de wereld helpen?’

De Ouder
a Kenmerkende woorden van de Ouder zijn: je moet niet, je mag niet, pas op, maak je geen zorgen, kijk toch uit, doe je best, gedraag je, kom maar hier, lieverd van me, toe maar, probeer maar.
b De intonatie kan hard en scherp zijn, eisend en gebiedend, lief, aanmoedigend, warm en teder.
c De houding kan ondersteunend zijn, voorover gebogen, ontvankelijk, bestraffend, hoofdschuddend of met het wijsvingertje zwaaiend.
d Het gedrag dat ons ingegeven wordt door onze Ouderlijke ego-posities positie kan variëren van het bereiden van een maaltijd, tot het houden van een moraliserende preek, of het bekritiseren van de toestand in de wereld.

De Volwassene
a Kenmerkende woorden van de Volwassene zijn: wie, wat, waar, hoe, waarom. De Volwassene in ons praat over mogelijkheden, alternatieven, feiten: ‘Wat zijn de mogelijkheden?’, ‘Welk alternatief hebben we?’, ‘Hoe liggen de feiten?’, ‘Waarom gebeurt dat zo?’
b De intonatie is helder, duidelijk en zonder gevoel.
c De houding is gemakkelijk, oplettend en informatie vragend of gevend. De lichaamshouding is recht, de ogen staan helder en er is oogcontact op gelijke hoogte.
d De Volwassene gaat aan de gang met zijn vragen: hij zoekt dingen uit, smeedt plannen, lost problemen op.

Het Kind
a Woorden die het Kind kenmerken zijn: kan ik niet, wil niet, help, wil jij voor mij, geen zin in, doe ik het zo goed?
b Het Kind kan jengelen en drammen, krijsen, paaien, giechelen.
c De houding kan spontaan zijn, springerig, tong uitstekend, vinger opstekend, rusteloos of de vinger in de mond.
d Het Kind in ons kan zich laten zien in ons gedrag bij de dokter, als we kritiek te verduren krijgen of een beloning ontvangen.

Welke is uw dominante ego-positie? Aan welke woorden herkent u die in het dagelijks leven?

8.4 Structurele analyse

Dankzij de test weet u nu hoe uw ego-posities erbij staan, of de Ouder, de Volwassene of het Kind in u een dominante rol speelt. U weet nu ook hoe u de diverse ego-posities kunt herkennen op het moment dat een van hen zich manifesteert. Bent u inmiddels misschien een beetje benieuwd of dit plaatje van uw ego-posities in psychologische termen past in het plaatje van de gezonde, volwassen mens? Bekijkt u figuur 1 met het profiel van uw ego-posities nog maar eens. Volgens J. Schiff (1975) is de ideale energieverdeling over uw Ouder, Volwassene en Kind: 20%, 35% en 45%. Zie figuur 2.

Figuur 2 Energieverdeling van de gezonde, volwassen mens.

Hoe zit het met uw Ouder, uw Volwassene, uw Kind? Voldoet u aan de ideale verdeling?
Mocht u van mening zijn dat uw ego-energiehuishouding er een beetje verstoord bij ligt, dan is het aan te raden daar wat nader naar te kijken. Volgens Schiff moeten we namelijk waken voor uitsluiting en/of contaminatie van één of meer van de ego-posities.

Uitsluiting
We spreken van uitsluiting als één of meer ego-posities niet of heel moeilijk beschikbaar zijn (figuur 3). Men neemt als richtlijn dat met één uitgesloten ego-positie onder optimale omstandigheden nog wel te leven is. Als iemand er twee moet missen, wordt het erg moeilijk. Wellicht kent u ook mensen in uw omgeving die op hun werk de zaak prima onder controle hebben maar het al Spaans benauwd krijgen als ze alleen maar aan een feestje dénken. In functie werken zij nauwgezet, reageren alert, kunnen prima overweg met hun collega’s en de leidinggevenden onder hen hebben er geen enkele moeite mee hun mensen te coachen. In privé-situaties, zoals een feest weten deze mensen echter niet waar zij het zoeken moeten. Ze zijn bang iemand aan te spreken en nog banger aangesproken te worden. In de Transactionele analyse denkt men dan aan een uitgesloten kind.

Contaminatie
Contaminatie van de ego-posities wil altijd zeggen dat er sprake is van een ineffectieve Volwassene (figuur 4). Iemand wiens Volwassen egopositie niet effectief is, denkt dat wat hij waarneemt de werkelijkheid is. Dat is echter niet het geval. Hij hoort, ziet, denkt en voelt dingen die sterk gekleurd zijn door vooroordelen of door wensen en verlangens.

Figuur 3 Uitsluiting Figuur 4 Contaminatie

8.5 Veranderen van de ego-posities

Zoals eerder is opgemerkt, kunnen alle ego-posities invloed uitoefenen op onze groei en ontwikkeling. Dat kan zowel in positieve als in negatieve zin. Het is u misschien opgevallen dat de drie ego-posities zowel positieve als negatieve aspecten hebben in hun woordkeus, toon, houding en gedrag. Hierna volgen enkele gedragskenmerken per ego-positie, gerangschikt naar positieve en negatieve kenmerken.

Ouder
positief: grenzen stellen, regelen, aangeven van reële mogelijkheden, toestaan, verzorgen, stimuleren.
negatief: straffen, kritiek leveren, angst aanjagen, overbeschermend of betuttelend optreden, redden, verwennen.

Volwassene
positief: feiten verzamelen, controleren van onderhandelingen met anderen, alternatieven zoeken, op peil houden van de Ouder en het Kind.
negatief: problemen creëren, te ver dooranalyseren, te veel in details duiken, rationaliseren.

Kind
positief: uiten van gevoelens en creativiteit, spontaniteit, levendigheid, zich schikken naar reële verwachtingen en regels, nieuwsgierig.
negatief: driftbuien, impulsiviteit, afhankelijkheid, zelfingenomenheid, substituut-gevoelens, verwarring, uitstellen.

Met behulp van deze lijst en de kenmerken van woordkeus, toon, houding en gedrag, kunt u zelf ontdekken hoe het met uw ego-posities gesteld is. Vervolgens kunt u besluiten wat u aan uw gedrag zou willen veranderen. Als u bijvoorbeeld tot de ontdekking komt dat de negatieve Ouder in u prominenter aanwezig is dan de positieve, kunt u besluiten die twee beter met elkaar in evenwicht te brengen. Als u ontdekt dat de Ouder in u flinker uit de kluiten is gewassen dan u wenselijk acht en de Volwassene in u wat aan de magere kant is, kunt u actie ondernemen om het evenwicht tussen die twee te herstellen.

Veel mensen gaan voortvarend aan de slag om een dominant aanwezige ego-positie in te dammen. In de praktijk blijkt dat heel moeilijk. Bovendien leidt het onderdrukken van een ego-positie tot nieuwe spanningen en dat is het laatste wat we willen. Het kan het doel van onze activiteiten – groei – alleen maar in de weg zitten.
Het is veel doeltreffender én simpeler de positieve aspecten van een magere ego-positie aan te dikken. Ervan uitgaande dat de hoeveelheid activiteit die de drie ego-posities ontplooien gelijk blijft, zal het verhogen van de activiteit van de ene, automatisch leiden tot vermindering van activiteit van de ander, net zoals dat bij communicerende vaten gebeurt.

Hieronder volgen enkele tips hoe u ego-posities met geringe activiteit tot meer actie kunt bewegen. Succes!

Veranderen van de Ouderlijke ego-positie
Het positieve deel van de Ouderlijke ego-positie stelt reële eisen, stelt grenzen en eist dat rechten worden gerespecteerd. Het negatieve deel van de Ouder geeft ongevraagd hulp, hetgeen vaak neer komt op betuttelen. De negatieve Ouder denkt dan voor de ander, neemt de ander ongevraagd dingen uit handen en vult zelf in wat goed voor die ander zou zijn. De negatieve Ouder speelt de Redder en realiseert zich niet dat hij de ander daarmee alle initiatief ontneemt en hem afhankelijk en passief houdt.

De Aanklager is een andere rol waar de negatieve Ouder in kan stappen. Dan gaat hij kritiek uiten. Dat doet hij op een afbrekende manier met argumenten die bezijden de waarheid zijn. Vaak loopt dat uit op een aanklacht: kleinerend, bestraffend of zelfs bedreigend.

We kunnen de positieve Ouder een impuls geven door te leren belangstelling te tonen voor de behoeften van de ander. Als we vóór we op eigen kompas gaan varen, eerst vragen of de ander hulp op prijs stelt, kunnen we voorkomen dat we ongevraagd de reddende engel gaan uithangen. Daarmee laten we het initiatief bij de ander, hetgeen diens zelfstandigheid zeker ten goede komt. We kunnen de rol van Aanklager voorkomen door bij onszelf te rade te gaan of we er werkelijk op uit zijn de ander te grazen te nemen, in de zin van: ‘Nou heb ik je!’. Als blijkt dat we daar niet op uit zijn, kunnen we ons er toe gaan zetten om te denken dat ‘waar gehakt wordt, spaanders vallen’. Dan kunnen we onze energie aanwenden om te voorkomen dat de ander fouten maakt. Dat past een stuk beter bij een positieve Ouder dan wachten tot iemand een fout maakt om hem daar op te kunnen pakken.

Veranderen van de Volwassen ego-positie
De Volwassen ego-positie houdt zich bezig met uitdagingen. De negatieve Volwassene ziet echter meer problemen dan uitdagingen. Hij pluist de zaak tot op de bodem uit en praat een mug tot een olifant. Hij gaat zolang door dat hij het zicht op het grote geheel kwijtraakt.
Een negatieve Volwassene kan ook het tegenovergestelde doen. Hij onthoudt zich dan volledig van het verzamelen van gegevens. Hij houdt het er op dat de wereld is zoals hij zich voor lijkt te doen.

We kunnen het positieve deel van de Volwassene vergroten door ervoor te zorgen dat alle informatie die nodig is om van een probleem een uitdaging te maken, voorhanden is om vervolgens die informatie te gebruiken om tot een oplossing te komen.

Het is wellicht interessant te weten dat veel negatieve Volwassen egoposities die géén informatie verzamelen, ontstaan doordat de Volwassene wordt overschaduwd door het Kind. Deze mensen zijn gestopt met vragen stellen, bijvoorbeeld omdat hun ouders toch geen tijd voor ze hadden, of omdat ze herhaaldelijk voor zeurpiet werden uitgemaakt. De Volwassene is niet gestimuleerd in zijn groei en is klein gebleven. Het antwoord hierop is de wereld niet langer voor gegeven aan te nemen en weer vragen te gaan stellen.

Veranderen van de Kinderlijke ego-positie
Het positieve deel van de Kinderlijke ego-positie maakt zich de sociale regels eigen en ontwikkelt parallel daaraan zijn eigen zelfstandigheid en creativiteit. Het negatieve deel van het Kind conformeert zich: gaat mee met verwachtingen, stelt zich afwachtend en passief op.
Het negatieve Kind werkt met een geheime agenda of gedraagt zich als een Slachtoffer met een hoofdletter S. Een Slachtoffer is iemand die zich steeds in het water laat vallen en doet alsof hij niet kan zwemmen. Hij begint te schreeuwen in de hoop dat een ander in het water springt om hem te redden en zo ook een nat pak haalt.

We kunnen het positieve deel van onze Kinderlijke ego-positie vergroten door ons aan te passen zonder onszelf daarbij in te leveren. Dat wil zeggen: meedoen zonder onze eigen behoeften en mening prijs te geven. Het zelfstandige en creatieve kind in ons groeit door spel en activiteit binnen een beschermde omgeving. Een belangrijk punt voor groei van het positieve kind is dus te zorgen voor een omgeving waarin we ons veilig voelen.

‘Als een kind zo blij!’ en ‘Onbevangen als een kind!’
Stuk voor stuk uitspraken die een zeer positieve gevoelswaarde hebben. Logisch, het zijn uitspraken die betrekking hebben op het positieve deel van de Kinderlijke ego-positie. En dit deel van ons is de bron van alle psychische energie. Deze energie kan omgezet en verplaatst worden naar de andere ego-posities. Nu begrijpt u dus waarom het Kind in u altijd aanwezig moet blijven.